Huwelijkse voorwaarden
Middels huwelijkse voorwaarden kunt u afwijken van regels die de wet u, als gevolg van het huwelijk of geregistreerd partnerschap, oplegt.
Trouwen zonder speciale regeling
In ons rechtsstelsel is het mogelijk om door middel van het sluiten van een huwelijk vermogen geruisloos en belastingvrij te verschuiven. De Nederlandse wet bepaalt namelijk dat de bezittingen en schulden van de man en vrouw zich door hun huwelijk volledig vermengen tot één geheel, waarin ieder van hen voor de helft 'gerechtigd' is.
Sinds 1 januari 1998 biedt de wet de mogelijkheid aan twee personen van hetzelfde of van verschillend geslacht om hun relatie bij de burgerlijke stand te laten registreren. Op dit 'geregistreerd partnerschap' zijn de regels van het huwelijksvermogensrecht van toepassing. Dat geldt dus ook voor de regels betreffende huwelijkse voorwaarden. Deze kan men dan 'partnerschapvoorwaarden' noemen.
In tegenstelling tot het huwelijk ontstaat er bij een geregistreerd partnerschap niet automatisch een familierechtelijke band van de vader met de kinderen die uit de relatie geboren worden. Is dit gewenst, dan zal de vader bijvoorbeeld het kind moet erkennen en het gezamenlijk gezag over het kind moeten aanvragen. Hiernavolgend zullen gemakshalve overwegend de termen 'huwelijkse voorwaarden' en 'echtgenoot' worden gebruikt.
Een voorbeeld:
Een man heeft geen bezit als hij trouwt, maar alleen een schuld van € 10.000. Zijn bruid heeft aan bezittingen € 100.000, zonder dat zij schulden heeft. Door hun huwelijk worden die bezittingen en schulden vermengd, waardoor het gezamenlijk vermogen van de echtgenoten bedraagt:
waarin ieder van de echtgenoten is gerechtigd voor de helft, ofwel € 45.000.
De man bezat vóór zijn huwelijk een negatief vermogen van € 10.000; hij bezit thans (een positief vermogen van) € 45.000. Hij is er dus € 55.000 op vóóruit gegaan.
Ditzelfde bedrag heeft de vrouw door haar huwelijk financieel 'ingeboet': zij bezat vóór haar huwelijk € 100.000 en nu nog maar € 45.000. Die vermogensvermenging geldt niet alleen voor de bezittingen en schulden die bij de aanvang van het huwelijk aanwezig zijn, maar ook voor alles wat de echtgenoten gedurende hun huwelijk verkrijgen. Ook de schulden die één van de echtgenoten tijdens het huwelijk aangaat, worden gemeenschappelijk.
Dit wettelijk systeem heeft tot gevolg dat hun gezamenlijk vermogen ook kan worden aangesproken voor alle schulden die één van hen heeft gemaakt.
Trouwen op huwelijkse voorwaarden
Willen de aanstaande echtgenoten die vermogensvermenging geheel of gedeeltelijk voorkomen, dan moeten zij vóór hun gang naar het stadhuis een speciale regeling treffen: huwelijkse voorwaarden maken. Daarbij kan uit diverse mogelijkheden worden gekozen. De notaris is altijd bereid advies te geven over de meest geschikte vorm.
Het uitsluiten van iedere vermogensvermenging is vooral van belang wanneer een van de echtgenoten een risicodragend beroep uitoefent of dat gaat doen, zoals zelfstandig ondernemer, huisarts, schrijver of advocaat. Door de huwelijkse voorwaarden wordt bereikt dat de door die echtgenoot gemaakte schulden niet kunnen worden verhaald op de bezittingen van de andere echtgenoot.
Het maken van huwelijkse voorwaarden hoeft niet te betekenen dat ook de inkomsten van de echtgenoten gescheiden blijven. Veelal maken echtparen de bepaling dat zij jaarlijks samenvoegen wat ieder van hen van zijn inkomsten heeft overgehouden en dat zij dat overschot samen delen (het verrekenbeding). Deze verdeling kan jaarlijks, bijvoorbeeld op een vast moment, worden uitgevoerd. Hiermee wordt voorkomen dat later over meerdere jaren moet worden verrekend, met alle onduidelijkheden van dien.
Ook kan afgesproken worden dat bij ontbinding van het huwelijk (bijvoorbeeld in geval van overlijden van een van de echtgenoten of bij echtscheiding) een zogenaamd finaal verrekenbeding van toepassing is. Dan wordt onderling (tussen de langstlevende echtgenoot en de erfgenamen van de overledene) afgerekend alsof men in algehele gemeenschap van goederen getrouwd is geweest.
De huwelijkse voorwaarden gelden pas tegenover buitenstaanders, als zij zijn ingeschreven in het openbaar huwelijksgoederenregister dat wordt gehouden bij de griffie van de rechtbank binnen welker rechtsgebied het huwelijk is voltrokken. Daarvoor wordt zorg gedragen door de notaris die de akte heeft opgemaakt.
Vóór huwelijk regelen
Het is zaak dat de aanstaande echtgenoten zich tijdig vóór hun huwelijk afvragen of zij al dan niet huwelijkse voorwaarden zullen maken.
Ook tijdens het huwelijk (met goedkeuring van de rechtbank) kan men daartoe over gaan. Het huwelijk moet dan minimaal een jaar hebben geduurd. De kosten zijn bij deze latere speciale regeling wel aanzienlijk hoger.
Huwelijksvoorwaarden opheffen
Het maken van huwelijksvoorwaarden tijdens het huwelijk kan ook ten doel hebbende bestaande huwelijksvoorwaarden op te heffen en daardoor de algehele vermogensvermenging alsnog in te voeren. Van die mogelijkheid wordt nogal eens gebruik gemaakt door oudere echtparen, bijvoorbeeld in het geval dat de man ten tijde van het huwelijk een risicodragend beroep uitoefende. Daarom hebben zij destijds iedere vermogensvermenging uitgesloten. Maar dat risico is na dertig of veertig jaar misschien nagenoeg verdwenen en de kans op echtscheiding is inmiddels te verwaarlozen. Het gezamenlijk opgebouwde vermogen staat echter alleen op naam van bijvoorbeeld de man.
Zou de man eerder dan zijn vrouw overlijden, dan hebben de kinderen recht op een aandeel in dat vermogen. Om het erfdeel van de kinderen in de nalatenschap van de man te verkleinen, kunnen de echtgenoten hun bestaande huwelijkse voorwaarden afschaffen en voeren zij alsnog het stelsel van algehele vermogensvermenging. Daardoor hebben man en vrouw ieder recht op de helft van het gehele vermogen. Om de positie van de achterblijvende te versterken ten opzichte van de kinderen,is een testament onmisbaar.
De huwelijksvoorwaarden gelden pas tegenover buitenstaanders, als zij zijn ingeschreven in het openbaar huwelijksgoederenregister. Daarvoor wordt zorg gedragen door de notaris die de akte heeft opgemaakt